Verlaat Verdriet is over als het niet meer over hoeft, is de ervaring van veel Verlaat Verdriet-ers die je zijn voorgegaan.

Kun je iets zeggen over hoe partners en andere nabijstaanden op een goede manier om kunnen gaan met Verlaat Verdriet-ers? wordt regelmatig aan me gevraagd.

In Tips voor mensen in je omgeving in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek (Hoofdstuk 18, Tips voor mensen in je omgeving, blz 181-193) vind je veel bruikbare tips die helpend zijn bij de omgang met Verlaat Verdriet-ers

Meer dan een miljoen Nederlanders verloren in hun jeugd een ouder door overlijden. Een ruwe schatting leert dan dat er ruim 250.000 mannen zullen zijn die hun vader hebben verloren, ruim 250.000 vrouwen die hun vader hebben verloren, ruim 250.000 mannen die hun moeder hebben verloren en ruim 250.000 vrouwen die hun moeder hebben verloren. Naar alle waarschijnlijkheid zijn de gevolgen van het vroege verlies van een ouder voor mannen even groot als voor vrouwen.

De dagelijkse praktijk van het Verlaat Verdriet–werk laat namelijk zien, dat de mannen die naar de workshops komen, dezelfde pijn en moeite met de vroege dood van hun ouder ondervinden als vrouwen. Zeker als het gaat om het gemis van de ouder en de gevolgen die de vroege dood van hun ouder voor de rest van hun leven heeft gehad. Ook in het leven van mannen kan het verbroken contact verstrekkende gevolgen hebben voor de manier waarop ze als volwassene in het leven staan.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v.

Veel mensen hebben zich van dit innerlijke kind afgekeerd en hebben er in de grond van hun hart eigenlijk een hekel aan. Want het kind is behoeftig. Het is klein. Het voelt zich zwak en in de steek gelaten. Het zeurt om aandacht. Het leeft in grote eenzaamheid en het heeft verdriet. Het herstel van de relatie met dit kind is waarschijnlijk niet alleen een van de grootste en moeilijkste maar zeker ook één van de mooiste opgaven in het helingsproces dat een verlaat rouwproces is. Op het moment namelijk, waarop je beseft dat dit kind in wezen je levenskracht is, heb je één van de belangrijkste sleutels van een verlaat rouwproces in handen en zul je geen seconde meer aarzelen om dit innerlijke kind te omarmen, het vast te houden en het in onvoorwaardelijke liefde alles te geven wat het nodig heeft.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v.

Als je geconfronteerd wordt met moeilijkheden in je leven waar je zelf niet meer uitkomt, is de kans groot dat je op zoek gaat naar een hulpverlener/therapeut. Of misschien heb je een hulpverlener gevonden met wie je al een tijdlang aan het werk bent. Als de moeilijkheden die zich bij je hebben voorgedaan, zijn voortgekomen uit het vroege verlies van je ouder, is het van doorslaggevend belang dat je de gevolgen van dat vroege verlies aanpakt. Niet alle hulpverleners/therapeuten zijn op de hoogte van de specifieke kenmerken van verlaat verdriet. Het is mogelijk dat je een hulpverlener hebt getroffen die niet of nauwelijks bereid is met je naar je verleden te kijken. Als je merkt dat je hulpverlener/therapeut onvoldoende kan of wil inspelen op de specifieke problematiek van verlaat verdriet, doe je er verstandig aan een bewuste keuze te maken over het vervolgtraject. Het kan dan verstandig zijn, je verlate rouwproces op een ander moment en op een andere plaats te vervolgen met iemand die wel is toegerust op het begeleiden van een verlaat rouwproces.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v.

Als je een tijdlang niet goed in je vel steekt, opvliegend bent of juist in jezelf gekeerd en depressief, als het leven voor jou eigenlijk niet meer hoeft, als je verdrietig bent of juist opstandig, zit dat voor je kinderen overal in: in je zorg voor hen, in hun boterhammen, in hun kleding, in hun speelgoed, in hun bed, in hun warme eten, in de aandacht die je wel of niet voor ze hebt en in duizend-en-één vragen die niet gesteld kunnen worden.

Ga eens bij jezelf na hoe jij je als kind hebt gevoeld toen je niet vanzelfsprekend deelgenoot werd gemaakt van de gebeurtenissen die zo diep ingrepen in je bestaan. Heb jij je toen beschermd gevoeld?
Maak daarom je kinderen deelgenoot van je verdriet om je vroeg overleden ouder. Ze zullen begrijpen dat je verdriet hebt om het gemis van wat in hun leven zo vanzelfsprekend lijkt te zijn: de aanwezige ouder(s).

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v.

Veel mensen die jong een ouder hebben verloren, zijn als gevolg van dit verlies in een problematische relatie met hun overgebleven ouder terecht gekomen. Als dat bij jou het geval is, kan je ouder er moeite mee hebben dat jij je, alsnog, zo intensief bezighoudt met het verlies van toen. De kans is dan groot dat je ouder dat ervaart als een beschuldiging aan haar/zijn adres. Dan kan het de druk wat van de ketel halen als je vertelt over Verlaat Verdriet en over het feit dat veel meer mensen worstelen met deze problematiek. Het feit dat je je nog bezig houdt met je overleden ouder hoeft niet te betekenen dat je andere ouder niet goed gehandeld zou hebben. Het betekent in de allereerste plaats dat jij je weer verbonden wilt kunnen voelen met de ouder die jou zo lang ontbroken heeft. Hoe goed je overgebleven ouder ook met het verlies is omgegaan: er bleef een lege plaats achter die niemand in kon vullen. Onderzoek in dit verband eens bij jezelf, of je in je leven in de eerste plaats jouw moeder/jouw vader hebt gemist of dat je vooral een moeder/een vader hebt gemist. Over jouw overleden moeder/jouw overleden vader zal je ouder je veel kunnen vertellen. Maar het verlangen naar een moeder/een vader kan zij/hij niet voor je invullen. Want hoe goed je overgebleven ouder de lege plaats ook heeft proberen op te vullen: moeders kunnen moederliefde geven en vaders kunnen vaderliefde geven. Maar moeders kunnen geen vaderliefde geven en vaders kunnen geen moederliefde geven. Ook al zullen er ouders zijn die heel vergaand de ontbrekende liefde hebben kunnen compenseren: het kan onmogelijk hetzelfde zijn.

Vergeet in het gesprek met je ouder ook vooral niet, dat zij/hij praat over haar/zijn overleden partner, terwijl jij het hebt over je overleden ouder. Het gaat om dezelfde persoon, maar tegelijkertijd om totaal verschillende rollen die zij/hij heeft vervuld. Ook voor jouw ouder kan het een moeilijke opgave zijn om zich zover los te maken van de relatie die hij/zij met je overleden ouder heeft gehad, dat zij/hij ten volle kan beseffen dat voor jou je overleden ouder in de allereerste plaats je ouder is geweest en dat zij/hij pas in de tweede plaats de partner van je overgebleven ouder was.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v.

Naar alle waarschijnlijkheid zullen er veranderingen optreden in de patronen die je hebt ontwikkeld om te overleven. Dat zal zeker het geval zijn, als het je doel is om die veranderingen in gang te zetten. Je past je dan niet meer vanzelfsprekend aan de wensen van je omgeving aan, je staat niet meer altijd klaar om anderen te helpen. Je weet veel beter wat je zelf wilt. Je geeft je grenzen aan en je hebt geleerd om beter voor jezelf op te komen. Je partner zal niet altijd onverdeeld blij zijn met deze veranderingen. Blijf in contact met je partner en nodig haar/hem vooral uit om de Tips voor mensen in je omgeving in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek van Titia Liese te lezen.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v.

Naar alle waarschijnlijkheid is het onmogelijk om niets door te geven van de Verlaat Verdriet-patronen die je in de loop van je leven hebt ontwikkeld. Iedere opvoeder geeft aan de kinderen, die aan haar/hem zijn toevertrouwd, door wat zij/hij zelf heeft meegekregen. Het gaat dan niet alleen om patronen die over het algemeen als positief beoordeeld worden, zoals bijvoorbeeld normen en waarden. Maar het gaat ook, en in dit verband vooral, om patronen die je zelf als negatief beoordeelt, zoals bijvoorbeeld de Verlaat Verdriet-patronen waar je op dit moment in je leven grote moeite mee hebt. Het is in dat geval goed je ervan bewust te worden dat de kans groot is, dat je de onopgeloste kwesties in je leven zoals de kwesties die je ontkent, negeert of ontwijkt, voor je uit schuift naar de generatie die na jou komt – naar je kinderen dus. Je schuift daarmee een onaangenaam en onuitgepakt pakketje door, waarvan jij misschien nog wel de inhoud kent, maar waar je kinderen zich in de meeste gevallen geen raad mee zullen weten.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v.

Als je jong een ouder hebt verloren, kan het helend voor je zijn om weer contact te maken met de oorspronkelijke plek die je in je gezin van herkomst had. De kans is namelijk groot dat de plek die je als kind had, als gevolg van het verlies van je ouder onduidelijk is geworden of zelfs totaal veranderde. Bijvoorbeeld omdat je de rol van je moeder op je moest nemen of omdat je ‘de man in huis werd’. Dan kreeg je verantwoordelijkheden op je schouders geschoven, die niet bij je kind-zijn pasten. Deze ingrijpende veranderingen brachten verstoringen teweeg, die je sindsdien met je mee draagt in alle relaties die je in je verdere leven bent aangegaan. Als je met deze verstoringen in een familie opstelling aan het werk gaat, creëer je innerlijke ruimte, waardoor zich wezenlijke veranderingen kunnen voltrekken. Als representant raak je in een opstelling altijd aan je eigen thema’s, waardoor een familie opstelling ook voor representanten helend werkt. Met name in een familieopstelling waarin verlaat verdriet het gezamenlijke thema is, kunnen zich niet alleen bij jou, maar ook bij de andere aanwezigen, diepgaande veranderingen voltrekken, zowel tijdens de opstelling maar ook in de tijd daarna.

Achtergrondinformatie over Verlaat Verdriet vind je op deze website. Relevante boeken vind je op Bibliotherapie.
Lees meer over Verlaat Verdriet en verlate rouw bij Verlaat Verdriet in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek.

Om er achter te komen of je last hebt van Verlaat Verdriet kun je de zelftests maken op deze site.

Lees meer over Verlaat Verdriet en verlate rouw bij Verlaat Verdriet in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek.

De vroege dood van een ouder kan worden aangeraakt door ervaringen op cruciale momenten in je leven. Vaak genoemd worden bijvoorbeeld diploma-uitreiking, huwelijk, zelf moeder/vader worden, baanverlies, grootouder worden. Meestal is er dan sprake van een soort van uitslaande veenbrand, van het opvlammen van een op dat cruciale moment aangeraakt, maar permanent aanwezig (verborgen en ondergronds) verdriet.

Ervaringen van mede-Verlaat Verdriet-ers vind je in de interviews in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek.

Je levert je bijdrage aan het gewoner maken van Verlaat Verdriet door aan andere mensen te vertellen wat de vroege dood van je ouder heeft betekend voor jou, en wat de vroege dood van je ouder nu nog voor je betekent.

Je levert jouw bijdrage aan het in de wereld zetten van Verlaat Verdriet als je de wereld vertelt over wat jou is overkomen. Over het vroege verlies van je ouder(s). Over wat dat verlies met je heeft gedaan. Over wat dat nu met je doet.
Vertel over het proces dat je bent aangegaan. Over wat het je brengt. Over wat het je heeft gebracht. Over wat je kwijt wilt. Over waar je naar verlangt.
Doorbreek het zwijgen over de gevolgen van jong ouderverlies. Je bewijst niet alleen jezelf daarmee een dienst, maar ook je mede-Verlaat Verdriet-ers. Nu en in de toekomst.

Het verlies van een ouder is voor een kind een ingrijpende gebeurtenis die, ook als zich geen extra complicaties voor (lijken te) doen, de volle aandacht van alle betrokkenen nodig heeft, niet alleen op het moment van overlijden, maar ook later. Bij veel mensen bracht het verlies van de ouder echter wel complicaties met zich mee, die stuk voor stuk gerichte aandacht nodig hebben. Voorbeelden daarvan zijn: het kind was te jong om eigen herinneringen aan de ouder te kunnen hebben. Het kan dan extra moeilijk zijn zich (weer) verbonden te kunnen voelen met de ouder. Of het kind was op dat moment in de puberteit en had een negatief geladen relatie met de ouder.
Ook de wijze waarop de ouder stierf kan extra complicaties geven.
Neem deze factoren serieus, maar denk niet te snel dat je het niet goed doet of dat je een hopeloos geval bent. Zoek goede (professionele) hulp als je vast loopt, zodat je weer vertrouwen kunt krijgen in een goede afloop. Maar wanhoop niet te snel.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v..

Het verdriet om je vroeg overleden ouder vormt het topje van de Verlaat Verdriet-ijsberg.
Wie je bent geworden ondanks de vroege dood van je ouder en wie je bent geworden dankzij de vroege dood van je ouder – je identiteit dus – vormt een minstens even groot deel van Verlaat Verdriet als de emoties die nog in je verborgen zitten over de vroege dood van je ouder.

Lees meer over Verlaat Verdriet en de gevolgen van jong ouderverlies in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek.

Levenslang

Een ingrijpend verlies in je jeugd groeit levenslang met je mee.
Je ouder ontbreekt als je naar een andere school gaat,
je eerste verliefdheid uitloopt op een teleurstelling,
een schooldiploma haalt, je op kamers gaat wonen,
afstudeert,
je eerste baan krijgt,
trouwt,
kinderen krijgt,
kinderen opvoedt,
zich nieuwe ingrijpende verliezen in je leven voordoen,
je huwelijk dreigt mis te lopen,
verhuist, je jouw huis aan het verbouwen bent,
grootouder wordt en op ontelbaar andere momenten gedurende je leven.

Levenslange invloed

Het verdriet om de vroege dood van je ouder kan een leven lang met je mee gaan, maar het hoeft je leven niet meer te beheersen. Een verlaat rouwproces is een verwerkingsproces en een verwerkingsproces is ook, zeker als het gaat om Verlaat Verdriet, een veranderingsproces.

Veranderingsproces

Wat een veranderingsproces het meest van alles nodig heeft is toewijding. Wat je zelf in een verlaat rouwproces vooral nodig hebt is discipline, tijd, geduld, aandacht en liefde.

Moment(um)

Totdat je op een dag voelt dat je zonder schaamte en zelfverwijt kunt huilen om je ouder of totdat je op een dag voelt dat je over je ouder kunt praten zonder de angst dat je in huilen uit zult barsten.
Wanneer dat moment zich bij jou voor zal doen valt moeilijk te voorspellen. Laat het je op dit moment tot troost zijn, dat veel mensen je met hun verlate rouwproces zijn voorgegaan. Mensen die nu zeggen: het was een grote en moeilijke klus, maar ik ben blij dat ik hem aangegaan ben.

Soms is het o zo moeilijk om mensen in je omgeving, bijvoorbeeld gezinsleden, vrienden of collega’s, te vertellen over het vroege verlies van je ouder. Nog moeilijker kan het voor je zijn om te vertellen wat dat verlies op dit moment van je leven met je doet. Andere mensen, buitenstaanders, begrijpen het niet, want het verlies heeft toch al zo lang geleden plaatsgevonden. Ondertussen voel je je waarschijnlijk erg ongemakkelijk en schaam je je er eigenlijk voor dat dit verdriet nog steeds bij je opspeelt. Je houdt dus maar liever je mond, dan dat je er over vertelt.

Overwin je schroom, ook als je je ellendig voelt. Het is een deel van het verlate rouwwerk dat je te doen hebt, om woorden te leren geven aan de gevoelens die je hebt over de vroege dood van je ouder. Het helpt je je aarzelingen om erover te praten te overwinnen, als je je realiseert dat je, door er wel over te praten, een meer dan waardevolle bijdrage levert aan het gewoner en meer bespreekbaar maken van Verlaat Verdriet. Vertel het daarom wèl. Vertel wat het vroege verlies van je ouder met jou en met je leven heeft gedaan. Vertel tegen welke gevoelens en patronen je nu, als volwassene, aanloopt. Vertel dat je, net als zoveel andere mensen, worstelt met het verlies van je ouder(s), met je Verlaat Verdriet en je verlate rouwproces. Lever jouw persoonlijke bijdrage aan een bredere erkenning van Verlaat Verdriet, zodat meer mensen zich begrepen kunnen voelen, in plaats van altijd te moeten vechten tegen scepsis, ongeloof, minachting en onbegrip.

Lees meer in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek.

Over de duur van een verlaat rouwproces valt eigenlijk niets te voorspellen. Daarvoor is een dergelijk proces veel te veel een persoonlijk proces waarop een veelheid aan factoren van invloed is. Heb je bijvoorbeeld een drukke baan, of heb je dat juist niet. Sta je aan het begin van je carrière of ben je op dit moment juist in rustiger vaarwater. Woon je in je eentje of woon je met andere mensen samen. Heb je een vaste partner of heb je die juist niet (meer). Heb je de zorg voor jonge kinderen of heb je dat juist niet (meer). Heb je in je leven al veel zelfonderzoek gedaan of sta je nog helemaal aan het begin van je zoektocht. Welke leeftijd had je toen je ouder overleed. Op welke wijze overleed je ouder. Op welke wijze heeft het gezinsverband van je gezin van herkomst zich ontwikkeld. Op welke wijze heeft je levensloop zich na de dood van je ouder ontwikkeld. Onder andere deze traceerbare factoren maken deel uit van je persoonlijke levensomstandigheden. Maar ook minder duidelijk te omschrijven factoren hebben hun invloed op het verloop en de duur van je proces. De intensiteit waarmee je je wijdt aan het proces is daar een voorbeeld van, maar ook het door jou verlangde resultaat: is je proces afgerond als je je ouder de plaats gegeven hebt in je leven die haar/hem toekomt? Of is je proces afgerond als je verlost bent van de angstaanvallen die je leven gekenmerkt hebben? Of ben je pas tevreden als je niet alleen de weg naar jezelf hebt gevonden, maar je ook de vreugde hebt ervaren jezelf teruggevonden te hebben? Al deze factoren tezamen maken het onmogelijk een uitspraak te doen over de duur van een verlaat rouwproces. De Handreikingen bij verlate rouw: zien & gezien worden, horen en gehoord worden, herkennen, onderkennen, erkennen, accepteren, herwinnen, handelen helpen je in de loop van het proces te bepalen welke stappen je al hebt gezet en welke je nog wilt zetten.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v.

Verlate rouw bestrijkt een terrein van rouw met een eigen dynamiek, die in veel opzichten grote verschillen vertoont met ‘gewone’ rouw. De specifieke dynamiek bij verlaat verdriet komt met name voort uit het feit dat het verdriet niet aanlsuitend aan het verlies plaatsvindt, maar jaren lang, soms tientallen jaren, onaangeroerd in de persoon verborgen heeft gezeten.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v.

In de praktijk wachten de meeste mensen met het aangaan van hun verlate rouwproces totdat ze ‘met de rug tegen de muur staan’. Het zal je proces minder ingewikkeld maken en natuurlijker laten verlopen als je, zowel mentaal als fysiek, in een goede conditie bent en je min of meer ‘schoon’, dus zonder een wirwar aan bijkomende problemen, het proces in kunt gaan.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v..

Het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek helpt je structuur te geven aan je verlate rouwproces en biedt je nuttige en goede handvatten.

In meest gangbare opvattingen over rouw wordt naast de term rouw ook de term gecompliceerde rouw gehanteerd. Van gecompliceerde rouw is sprake als een rouwproces, door oorzaken die van uiteenlopende aard kunnen zijn, niet naar verwachting verloopt. Er kunnen zich dan verschijnselen voordoen, die overeenkomsten vertonen met de complicaties die ook jij kunt gaan ervaren of al ervaren hebt. Zoals bijvoorbeeld ontkenning, weerstand, bagatelliseren, ontwijken, moedeloosheid, woede, moeite je te uiten, chaos, angsten, depressiviteit, extreem op jezelf gericht zijn en (fysieke) pijnen of juist het tegenovergestelde: gevoelsloosheid. Verlate rouw kan dan lijken op gecompliceerde rouw, en in sommige gevallen op pathologische rouw: op rouw die totaal gestagneerd is.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v..

Regelmatig zul je je ongemakkelijk en oncomfortabel voelen. Het is echter noodzakelijk dat je deze ongemakken leert verdragen. Je kunt de pijn namelijk pas grondig opruimen, als je hem eerst heb leren kennen. En dat doe je door er helemaal doorheen te gaan. Accepteren dat ook deze gevoelens er kunnen zijn, en je niet tegen je verzet verzetten, helpt je verder in je proces.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v.

Voor jezelf zorgen is voor veel mensen die jong een ouder hebben verloren een moeilijke opdracht. Zit je gevangen in negatieve gedachten en emoties over jezelf en de wereld om je heen? Achter elke emotie schuilt een grote kracht. Ook bij jou. Als je begrijpt dat ook jouw negatieve gedachten en emoties geladen zijn met je eigen kracht, zul je begrijpen hoe groot die kracht eigenlijk is. Als je begrijpt dat je van elke negatieve gedachte een positieve kunt maken, heb je één van de belangrijkste sleutels van een verlaat rouwproces in handen.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v.

Het veranderen van patronen, die je jezelf in de loop van lange jaren hebt aangeleerd, is een veranderingsproces dat vóór alles tijd, aandacht, geduld en liefde nodig heeft. De oude patronen die je hebt ontwikkeld zijn gebaseerd op gevoelens die je probeerde te vermijden, namelijk angst, pijn, boosheid, verdriet en eenzaamheid. Als je deze patronen wilt gaan veranderen, zul je als eerste stap je verlaat verdriet moeten erkennen.

Een uitgebreider antwoord op deze vraag vind je in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek, hoofdstuk Veelgestelde vragen over Verlaat Verdriet en verlate rouw, bladzijde 193 e.v.

Een verlaat rouwproces is een toekomstgericht achterwaarts proces met een eigen dynamiek. Gangbare opvattingen over ‘rouwverwerken’ gaan niet op voor een verlaat rouwproces.

Je leest meer over kenmerken van een verlaat rouwproces in verlate rouw en in het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek.

Het verlies van een ouder door de dood is een onomkeerbaar verlies. Dat maakt het een ander verlies dan een verlies van een ouder door scheiding. In een toekomstgerichte maatschappij waarin de dood – nog steeds – een taboe is, is het verlies van een ouder door de dood een verlies dat kinderen moeten verwerken en achter zich horen te laten.