‘In het verleden ligt het heden, in het heden ligt de toekomst’
Invloed van tijdsfactoren
Tijd speelt op verschillende manieren een invloedrijke rol bij Verlaat Verdriet en verlate rouw bij Verlaat Verdriet. Dat zal je niet verbazen, maar misschien heb je je nooit gerealiseerd hoe groot die invloed eigenlijk is.
In een verlaat rouwproces bij Verlaat Verdriet kan het helpend zijn je bewust te worden van die verschillende tijdsfactoren, en de invloed die elk van deze factoren heeft, zowel op Verlaat Verdriet als op verlate rouw bij Verlaat Verdriet.
Dood, verlies en rouw
ToenHoe
| Nu
|
De lineaire tijd
De moderne mens leeft in de lineaire tijd. De lineaire tijd is een gemaakte tijd, een mechanische tijd: de klokken- of kalendertijd. De lineaire tijd delen we op in tijdeenheden: seconden, minuten, uren, dagen, maanden enzovoorts. In de lineaire tijd kennen we ook fasen. Een fase is een tijdsdeel waarin je een ontwikkeling doorloopt.
Het denken in fasen is meestal een toekomstgerichte manier van denken. Je begint aan een fase, je doorloopt een fase, je sluit de fase af, je begint aan een nieuwe fase. In de lineaire tijd bestaat je leven uit opeenvolgende fasen waarin je (op)groeit.
Enkele kenmerken van de cultuur van de lineaire tijd
- Sterk geloof in maakbaarheid;
- Doelgerichtheid;
- Individualisatie – de mens als individu;
- Individuatie – de persoonlijke ontwikkeling van het individu;
- Eigen verantwoordelijkheid – de mens draagt een eigen verantwoordelijkheid voor haar/zijn leven.
Verwerken
Ideeën over het verwerken van een verlies komen vooral voort uit de opvattingen van de lineaire cultuur. Verwerken is een proces. Je verwerkt een verlies: je geeft het verlies een plaats in je leven, je laat het verlies achter je en je gaat verder met je leven. De cultuur van de lineaire tijd eist van kinderen dat ze het verlies van hun ouder(s) in hun jeugd verwerken, ongeacht de vraag of dat mogelijk is.
Complicaties als gevolg van tijdsfactoren
Van gewoonte naar taboe
In een verlaat rouwproces speelt zwijgen over de vroege dood van een ouder een grote rol.
‘Er werd nooit meer over mijn vader gepraat‘.
‘Alsof ik nooit een moeder had gehad‘.
Voor veel Verlaat Verdriet-ers voelt dat alsof er altijd een taboe heeft gerust op de dood van de ouder. Je ouder verdween abrupt en voorgoed uit je leven door de dood en daarna langzamerhand omdat het leven ‘gewoon’ doorging. Zo veranderde je ouder in de loop van de tijd van een persoon – een mens die had geleefd – in een personage, een vage figuur van wie je misschien niet eens meer weet of je op haar/hem lijkt.
De aard van het zwijgen
Voor Verlaat Verdriet-ers is het belangrijk de aard van dit zwijgen te onderzoeken.
is
- het gewoonte geworden niet over je ouder te praten?
- er sprake van een taboe, een verbod, op spreken over je overleden ouder?
- er sprake van zwijgplicht over de dood van je ouder? (bijvoorbeeld in geval van zelfdoding).
Verlaat Verdriet-ers zullen in veel gevallen
- Moeten leren woorden te geven aan gevoelens;
- Het taboe, het verbod op spreken, moeten doorbreken;
- De zwijgplicht ongedaan moeten maken.
Geen klus die je zomaar, in een handomdraai, doet. Zeker niet als zwijgen en zwijgplicht evengoed spelen bij de andere leden van je gezin van herkomst. Zolang je broers en/of zussen er niet voor kiezen met hun Verlaat Verdriet aan het werk te gaan, of je overgebleven ouder niet openstaat voor delen over het vroege verlies van haar/zijn partner, zal het moeilijk zijn met ze te communiceren over het vroege verlies van je ouder en de impact die dat op jullie allemaal heeft gehad.
Van zwijgplicht naar verwerkplicht
Tot ver in de twintigste eeuw waren mensen de veronderstelling toegedaan dat kinderen niet konden rouwen. Kinderen werden niet als nabestaanden gezien en erkend, ook niet als ze een ouder verloren door overlijden. Ze werden niet bij de dood betrokken – noch bij de aanloop naar het overlijden, noch bij de uitvaart. In veel gevallen werd er nooit meer over de ouder gesproken. De dood viel binnen in het leven van het kind. Het grote zwijgen nam een aanvang.
Verandering
In de tachtiger jaren kwam daar verandering in. Er werd geschreven over kinderen en rouw, en hoe kinderen die een verlies hadden geleden het beste geholpen konden worden. Kinderen kunnen wel rouwen, is sinds die tijd de boodschap. En evenals de volwassenen krijgen de kinderen in onze tijd de boodschap dat een verlies verwerkt moet worden, dat je je met succes moet leren aanpassen aan de nieuwe situatie, dat je het verlies achter je moet laten, dat je veerkracht moet tonen en dat je verder moet gaan met je leven.
Kinderen, verlies en rouw
Talloze boeken en boekjes zijn sinds die tijd verschenen over kinderen en rouw. Maar hoe ziet de werkelijkheid er uit? Is al die hulp er echt voor kinderen? Hoeveel kennis is er over de werkelijke gevolgen van het verlies van een ouder als je nog volop in ontwikkeling bent – behalve bij ons, Verlaat Verdriet-ers zelf?
Verwerkplicht
Verwerkplicht is in de plaats gekomen van zwijgplicht. Kunnen de volwassenen die voor 1980 zijn geboren nog zeggen: er werd niet meer over gepraat – (jong) volwassenen van nu kunnen dat niet meer zeggen. Het idee dat het allemaal veel beter gaat tegenwoordig overheerst het algemene denken. Het gaat nu allemaal veel beter, er is veel meer aandacht voor kinderen en rouw en daarom hoeven ze er dus later geen problemen meer mee te hebben. En wat kunnen die kinderen die nu volwassen zijn geworden nog zeggen? Ze hebben de kans gehad. Als ze nu nog problemen hebben, dan is dat aan henzelf te wijten. Zij hebben het niet goed gedaan. Hebben niet de juiste veerkracht gehad. Zij hebben gefaald. Zijn de losers. En ze houden liever hun mond, met alle gevolgen van dien.
Paradox
Uiteindelijk zijn we dus van zwijgplicht via verwerkplicht bij zelfopgelegd zwijgen terechtgekomen.
Het grote zwijgen over de gevolgen van de vroege dood van een ouder wordt – alle goede bedoelingen ten spijt – gecontinueerd.
‘Onverwerkt jong ouderverlies’
‘Onverwerkt jong ouderverlies’ is een term die voort is gekomen uit de ideeën over rouwen en “rouwverwerken” uit de lineaire cultuur. Bij onverwerkt jong ouderverlies wordt ervan uitgegaan dat kinderen het verlies van hun ouder in hun jeugd al moeten – en kunnen – verwerken. Deze veronderstelling is gebaseerd op een schrijnend tekort aan kennis omtrent de impact van het vroege verlies van een ouder. En gaat volledig voorbij aan de complexe realiteit van de gevolgen die een dergelijk ingrijpende jeugdervaring met zich mee kan brengen.
Bij Verlaat Verdriet gaat het in de meeste gevallen niet alleen om de dood van de ouder(s). Het (verlate) verdriet daarover vormt meestal het topje van de ijsberg van Verlaat Verdriet. Maar vooral over de invloed die het vroege verlies van je ouder heeft gehad op je levensloop en op wie je bent geworden. Laat je niet in een hoek zetten waar je niet hoort door deze term. Stap uit de negatieve oordelen van deze opvatting. Vraag je af hoe het bij jou zit. Bijvoorbeeld door de Zelftest te doen. Wat je nodig hebt om je beter te gaan voelen. Realiseer je: Verlaat Verdriet is heel gewoon, verlate rouw is heel natuurlijk.
Negatieve oordelen voorbij
Verlaat Verdriet-ers hebben vaak grote moeite met de houding van andere mensen ten aanzien van Verlaat Verdriet.
Reacties als ‘Ben je daar nu nog mee bezig?‘ ‘Dat is al zo lang geleden, daar moet je nou toch eens over ophouden.‘ ‘Je blijft er in hangen.‘ ‘Slachtoffergedrag‘.’Hou toch eens op met dat gegraaf in het verleden, daar wordt het echt niet beter van‘ zijn pijnlijk en ontmoedigend en hebben meestal als effect dat je je terugtrekt in jezelf. ‘Ze begrijpen het niet.‘ ‘Ik zeg al niks meer.‘
Het kan je helpen je te realiseren dat deze mensen nauwelijks anders kunnen dan op deze manier reageren. Al generaties lang worden we opgevoed met het idee dat we vooruit moeten kijken. Naar de toekomst. We moeten verder. Vanuit deze manier van denken kunnen ze eigenlijk niet anders dan met afkeuring naar je kijken. De wetten van het vooruitgangsdenken verhinderen hen simpelweg er op een andere manier mee om te gaan. Jij hebt overduidelijk iets niet gedaan wat je had moeten doen, of je hebt het niet goed gedaan.
Deze constatering is net zo bezijden de werkelijkheid als grievend en extra pijnlijk omdat de consequenties van doorgaan en niet achterom kijken er mede voor hebben gezorgd dat je je nu voelt zoals je je voelt.
Doen
- Vertel deze mensen dat het echt anders zit met de gevolgen van jong ouderverlies.
- Als jij leert op een andere manier om te gaan met negatieve oordelen over Verlaat Verdriet – bijvoorbeeld door te begrijpen waar ze vandaan komen – help je jezelf.
- Als je deze mensen de weg wijst naar www.verlaatverdriet.nu en ze uitnodigt te lezen over de werkelijkheid van Verlaat Verdriet en verlate rouw lever je jouw bijdrage aan het gewoner maken van Verlaat Verdriet.
Je dagelijkse leven
Hoe bewust je ook gekozen hebt om je verlate rouwproces aan te gaan, je zult altijd aanlopen tegen de eisen die je leven van nu aan je stelt. Je sociale leven, je gezin, je werk enzovoorts enzovoorts vragen voortdurend je aandacht. De vaardigheden die je hebt ontwikkeld om het verlies van toen weer weg te stoppen – negeren, ontwijken, ontkennen, bagatelliseren – dienen zich dan (vaak ongemerkt) weer aan.
Het is belangrijk jezelf de ruimte te geven daar zonder negatieve oordelen mee om te gaan. Het onderzoeken van deze vaardigheden, er weer tegenaan lopen en je ervan bewust worden wat je doet of laat – en waarom je dat doet of laat – zijn belangrijke en grote elementen van een verlaat rouwproces. Lezen over de ervaringen van andere Verlaat Verdriet-ers en delen met ervaringsgenoten helpt je actief te blijven in je verlate rouwproces.
Doen
- Delen met ervaringsgenoten helpt je woorden geven aan gevoelens en het zwijgen op te heffen;
- Het maken van een herinneringsboek helpt je je overleden ouder weer een plaats geven in je leven.
Verder lezen op deze site
Verwerken & helen
Hulp
- Basisworkshop Verlaat Verdriet
- Basisworkshop Dubbel Ouderverlies
- Jaartraining De kunst van het verbinden
- Psycho-biografischwerk
- Individuele begeleiding