Ruptuur

En niet het snijden doet zo’n pijn
maar het afgesneden zijn.

De ruptuur van een onomkeerbaar verlies in je jeugd kan een innerlijke breuk – ‘zielsverlies’ – veroorzaken die diepe gevoelens van afgescheiden zijn, en daarmee van diepe, innerlijke eenzaamheid voort kan brengen. In oude culturen is altijd het besef aanwezig geweest dat een persoon die zielsverlies heeft geleden een gevaar vormt voor de samenhang – en daarmee voor de veiligheid – van de groep. Deze persoon helpen helen was dan ook – uit welbegrepen eigenbelang – een verantwoordelijkheid van de groep.

Geen luxe, maar noodzaak

Mijns inziens is het een van de grote opdrachten in onze moderne, geïndividualiseerde maatschappij om wezenlijk te begrijpen welke afgescheiden zijn de ruptuur van jong ouderverlies teweeg kan brengen en te begrijpen dat hulp – niet alleen aan kinderen maar ook aan volwassenen die een ouder hebben verloren door de dood – geen luxe is, maar noodzaak.
Niet omdat ze zielig zijn, maar omdat hun ziel heling nodig heeft om als psychisch en fysiek gezond mens te kunnen functioneren.

Vertrouwen

Opgroeien is een langdurige oefening in

  • Verbinden
  • Hechten
  • Losmaken
  • Loslaten

In de loop van je jeugd leer je – als het goed is – in een veilige omgeving en op een betrouwbare, voorspelbare en veilige manier gezonde, intieme en duurzame relaties aan te gaan.
Je weer los te maken.
Los te laten.
Ruimte te maken voor nieuwe verbindingen.
Je opnieuw te verbinden.
Je te hechten.
Enzovoort, enzovoort.
Opgroeien betekent vooral een jeugdlange opleiding in vertrouwen.

  • In jezelf
  • In de mensen om je heen
  • In je omgeving
  • In de toekomst

Verlaat Verdriet-ers waren, over het algemeen genomen, in de tijd dat hun ouder overleed, gewoon – dat wil zeggen veilig – gehecht. Of waren, zo jong als ze waren, op weg veilig gehecht te raken. 1

Ruptuur

Opgesloten
Helemaal alleen
Nog zo onbevangen
Daarna niet meer vrij
Bevroren

Losmaken

Het vroege verlies van een ouder door de dood heeft een ruptuur tot gevolg. Een breuk in de gezonde, natuurlijke cycli van verbinden, hechten, losmaken en loslaten.
Bij Verlaat Verdriet-ers zit het probleem uit hun jeugd over het algemeen dan ook niet in hun vermogen om zich te hechten 2, maar in de ruptuur in het proces van losmaken.
Veilig hechten hebben de meeste Verlaat Verdriet-ers geleerd. Veilig losmaken daarentegen niet.

Er is iets geknapt in mij

‘Er is iets geknapt in mij’ is een uitdrukking die je regelmatig kunt horen. Voor veel Verlaat Verdriet-ers is deze uitdrukking ervaren werkelijkheid.
Een kind dat een ouder verliest, verliest veel meer dan die ouder alleen. De onomkeerbare breuk met de ouder veroorzaakt een breuk – een ruptuur:

  • intern – ‘zielsverlies’, een diepe innerlijke kloof tot gevolg hebbend
  • extern – in de oorspronkelijke infrastructuur van het gezin van herkomst.

Mistrouwen

‘Kun je ooit nog geloven dat de dingen ook goed kunnen gaan?’ is een vraag die voor mensen die jong een ouder hebben verloren moeilijk met ja te beantwoorden is. Als je als kind meemaakte dat het niet goed kwam, helemaal niet goed kwam zelfs en met de dood tot gevolg, hoe moet je dan als volwassene nog kunnen geloven dat de dingen ook goed kunnen gaan?
Wantrouwen wordt in onze taal meestal tegenover vertrouwen gesteld. Op deze plaats pleit ik ervoor het woord mistrouwen in de Nederlandse taal te introduceren. Tekort aan vertrouwen hoeft geen wantrouwen te betekenen, maar betekent bij Verlaat Verdriet-ers vooral het missen van vertrouwen.
Mistrouwen, dus.

Verliesangst

Veel Verlaat Verdriet-ers dragen als gevolg van het onomkeerbare verlies van hun ouder(s) een levensgrote verliesangst met zich mee, die zich steeds weer manifesteert in

  • Bindingsangst
  • Verlatingsangst
  • Angst voor veranderingen
  • Een basaal gebrek aan (zelf)vertrouwen
  • Een controledwang
  • Twijfel.

De Grote Verdwijntruc

Masker
Altijd sterk
Van binnen eenzaam
Laat maar niet zien
Eiland

Zo’n geforceerde breuk kan een innerlijke ruptuur tot gevolg hebben, die je leven ingrijpend beïnvloedt. En dat blijft doen tot deze breuk heeft kunnen helen.
De innerlijke ruptuur bij Verlaat Verdriet-ers is vrijwel altijd verbonden aan verliesangst. Verliesangst is bij Verlaat Verdriet-ers vrijwel altijd onmiddellijk verbonden met:

  • Gevoelens van machteloosheid
  • Gevoelens van onveiligheid;

 

Zodra zich gevoelens aandienen van onveiligheid en/of machteloosheid treden beschermingsmechanismen in werking. Bijvoorbeeld het onmiddellijk verbreken van de verbinding: De Grote Verdwijntruc. Mijn jarenlange ervaring met mensen die in hun jeugd een ouder hebben verloren door overlijden heeft me geleerd: wie De Grote Verdwijntruc herkent, herkent ook vrijwel altijd in zichzelf de ruptuur als een fysieke ervaring.

Help! Dit gaat over mij!

Basale angst

Voor een Verlaat Verdriet-er is het daarom van belang:

  • je bewust te worden van de ruptuur die mogelijk ook in jou zit;
  • de aard van de ruptuur te onderzoeken;
  • de waarde in te zien van het helen van de ruptuur;
  • je bewust te worden van het verschil tussen verwerken en helen.

Afscheid nemen?

Hoe moet je dat doen als je als kind aan den lijve hebt ondervonden dat met je ouder veiligheid, continuïteit en geborgenheid uit je leven verdwenen? Dat het leven zoals je het had gekend voorgoed ophield te bestaan? Dat de lege plek die je ouder achterliet een zwart gat in jou veroorzaakte? Dat degene van wie je afhankelijk was en op wie je (blindelings) vertrouwde voorgoed weg was? Dat de dood van je ouder een hele serie vervolgverliezen en -transities met zich meebracht? Dat er niemand meer was bij wie je kon schuilen en niemand meer die voor je opkwam? Dat er geen plaats meer was waar je nog onvoorwaardelijk aanwezig kon zijn? Dat aanpassen een manier van leven was geworden en leven overleven?

Afscheid nemen

Afscheid nemen betekent je losmaken. Losmaken betekent dat je ruimte mag/kunt maken voor alles wat er is – verdriet om de pijn en vreugde om dat wat je ouder je, ondanks alles, heeft gebracht: het leven. Het betekent dat je, vanuit je volwassen zelf, mag/kunt kiezen wat je bij je wilt houden en wat je los wilt laten, waar je je aan wilt verbinden, waar je aan gehecht wilt blijven en waar je je van los wilt maken. Losmaken betekent rouwen om het verlies van toen en tegelijkertijd er voor kunnen kiezen in liefde verbonden te blijven met je overleden ouder.

Paradox

De paradox van verbinden en loslaten speelt een grote rol in een verlaat rouwproces bij Verlaat Verdriet. Er wordt meer dan eens een appèl gedaan op je bereidheid om los te laten.
Maar wat moet je loslaten als je het niet eerst vast hebt gehad?

Meer lezen

Verwerken & helen

Hulp

Lezen

1 Er is geen sprake van dat mensen die heel erg jong waren op het moment dat hun ouder overleed – of zelfs nog niet geboren waren – geen of minder last zouden kunnen hebben van Verlaat Verdriet. Integendeel. Al was het alleen maar omdat juist deze mensen altijd weer te horen krijgen: ‘Jij was nog zo jong’. ‘Je hebt je moeder/ je vader niet eens gekend. Je kunt haar/hem helemaal niet missen.’ Of omdat je levenslang de naam draagt van iemand die je nooit hebt kunnen ontmoeten en die je nooit hebt kunnen leren kennen.
Voor een Verlaat Verdriet-er is het geen pré je ouder niet gekend te hebben. Absoluut niet!

2 Verlaat Verdriet-ers die, door welke oorzaak dan ook, niet veilig gehecht waren op het moment dat de ouder overleed, hebben over het algemeen een extra probleem. Als dat jou betreft doe je goed aan in je verlate rouwproces zorgvuldig met dit gegeven om te gaan en goede en bekwame hulp te zoeken van iemand die de (kern)thema’s van Verlaat Verdriet kent, herkent en erkent en die bereid is – en in staat is – om met Verlaat Verdriet-thema’s te werken.