Bron: Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek
Vaak krijg ik de reacties van mensen die het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek hebben gelezen: De tips voor mensen in je omgeving hebben niet alleen mij, maar ook de mensen in mijn omgeving zoveel inzicht in de gevolgen van jong ouderverlies gebracht.
Reden voor mij om dit Hoofdstuk 17 uit het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek hier op te nemen, zodat je dit hoofdstuk naar believen kunt kopiëren.
Vanzelfsprekend kun je het Verlaat Verdriet (Ver)Werkboek ook als boek bestellen.
Hoofdstuk 17
Tips voor mensen in je omgeving
Wat er allemaal kan spelen
Niet gezien en niet gehoord gevoeld
Veel mensen die als kind een ouder hebben verloren, hebben zich toen niet gezien en niet gehoord gevoeld. Mensen die zich toen niet gezien en gehoord hebben gevoeld, zijn waarschijnlijk niet op een voor hen goede manier getroost. Het ontbreken van de juiste troost kan verstrekkende gevolgen hebben voor hun latere leven. Deze mensen vertonen vaak sterk vermijdingsgedrag en ze kunnen moeilijk om hulp vragen.
Tip:
Je hoeft niet degene te zijn die alsnog troost geeft. Vraag of zij/hij een vorm van troost in haar/zijn leven kent, welke vorm die troost heeft en wat die troost voor haar/hem betekent. Stevig vastgehouden worden is een groot verlangen bij veel mensen die als kind een ingrijpend verlies hebben geleden. Meer hoef je vaak helemaal niet te doen. Je hoeft niets te zeggen. De kwaliteit van jouw aanwezigheid is veel belangrijker dan alles wat je zou kunnen zeggen, maar vraag voor de zekerheid wel even of je zo dicht bij mag komen.
Herinneringen
Mensen die jong een ouder hebben verloren hebben, naarmate ze jonger waren, vaak nauwelijks eigen herinneringen aan de overleden ouder. De herinneringen die ze nog hebben zijn dan de enige echte, eigen herinneringen en die willen ze voor geen goud kwijt, want dan wordt voor hun gevoel de verbinding met de ouder voorgoed verbroken.
Tip:
Probeer niet de herinnering van iemand ‘bij te stellen’. Ook niet als je om de één of andere reden weet dat de herinnering niet kán kloppen. Tenzij je een sterke vertrouwensband hebt met de ander en nooit zonder je te realiseren wat je mogelijk iemand ongevraagd, en waarschijnlijk onbedoeld, afneemt.
Trots, Koppig & Eigenwijs
Veel mensen hebben het gevoel dat ze na de dood van hun ouder helemaal voor zichzelf hebben moeten zorgen en dat ze zichzelf hebben opgevoed zoals ze veronderstelden dat hun overleden ouder dat gedaan zou hebben. Al vanaf hun vroegste jeugd hebben ze hun eigen boontjes moeten doppen. En ze hebben in veel gevallen verantwoordelijkheden gedragen die niet bij kinderen passen. Geen wonder dat veel van hen zich ontwikkeld hebben tot mensen die trots, koppig en eigenwijs zijn, tot mensen die gewend zijn helemaal, en meestal zonder overleg, hun eigen gang te gaan.
Tip:
In deze mensen hebben zich vaak ver uiteenlopende eigenschappen ontwikkeld. Enerzijds zijn ze trots, koppig, eigenwijs en vaak zelfs halsstarrig. Anderzijds kunnen ze zich als geen ander aanpassen, hebben ze een groot inlevingsvermogen ontwikkeld en zijn ze zeer flexibel. Ze kunnen je met deze eigenschappen danig op het verkeerde been zetten. Aan de buitenkant lijken ze zo sterk te zijn, maar van binnen zijn ze dat vaak totaal niet. Ze kunnen heel flexibel zijn en zich gemakkelijk lijken te schikken. Totdat je denkt dat ze zich vanzelfsprekend aan zullen passen aan wat jij van ze verwacht. Dan ineens kunnen ze radicaal en zonder opgaaf van reden weigeren. Je hoeft dat natuurlijk niet zomaar te accepteren, maar het kan je relatie ten goede komen als je weet dat onder deze eigenschappen waarschijnlijk veel verdriet en pijn verborgen zit.
Anders
Voor veel mensen betekent de dood van de ouder dat er voor altijd een ervóór en een erná bestaat. Deze mensen hebben zich een leven lang anders gevoeld dan andere mensen. De eenzaamheid, die ze zich herinneren als kind gevoeld te hebben, speelt in hun leven als volwassene nog een grote rol. Zich buitengesloten voelen ervaren ze vaak als haast vanzelfsprekend. Contacten maken, en contacten (onder)houden, is voor veel van deze mensen een moeilijke en soms haast onmogelijke opgave.
Tip:
De angst voor de confrontatie met de eenzaamheid van tóen is één van de belangrijkste redenen om een verlaat rouwproces niet aan te durven gaan. Veiligheid en werkelijke betrokkenheid van jou, als naaste, zijn belangrijke voorwaarden om de persoon in kwestie de gelegenheid en het vertrouwen te geven iets van zichzelf te laten zien.
Twee-stromenproces
Een verlaat rouwproces is een tweestromen-proces waarin om te beginnen alsnog het verdriet om het verlies van toen verwerkt dient te worden. Veel mensen hebben als kind geen afscheid kunnen nemen of hebben afscheid moeten nemen zonder ook maar het minste idee te hebben van de betekenis die het verlies voor hun verdere leven zou gaan hebben.
De tweede stroom is de rouw om het verstoorde leven, dat het gevolg is geweest van het vroege verlies van de ouder.
Tip:
Deze twee stromen zijn vaak in de persoon verstrikt geraakt en voor de mensen die het aangaat moeilijk uit elkaar te halen en te houden. Wees daarop bedacht. Het gaat niet alleen over het verdriet om het verlies van de ouder. Het gaat in de meeste gevallen om veel meer dan dat. Houd daar rekening mee, zonder te denken dat de problemen steeds maar aan het uitdijen zijn door er aandacht aan te besteden. Het gaat namelijk in veel gevallen om complexe problematiek, waarvan gedurende een verlaat rouwproces steeds weer andere facetten belicht worden.
De Factor Tijd
Bij mensen met verlaat verdriet gaat het altijd om mensen die een ingrijpend verlies in hun jeugd hebben geleden, een verlies dus, dat al lange tijd geleden heeft plaatsgevonden. De factor tijd speelt derhalve in een verlaat rouwproces op veel verschillende manieren een rol.
Tip:
Over de factor tijd in een verlaat rouwproces valt veel te zeggen, te veel om binnen de context van deze Tips uitgebreid aan de orde te kunnen laten komen. Het is in elk geval van groot belang je te realiseren dat de persoon in kwestie niet alleen te maken heeft met de opvattingen over verlies en rouw zoals ze in de huidige tijd gelden, maar ook, en misschien wel vooral, met de opvattingen in de tijd waarin het verlies heeft plaatsgevonden.
Het gezin van herkomst
Veel mensen zijn in een problematische relatie met hun overgebleven ouder terecht gekomen. Vaak viel de oorspronkelijke, natuurlijke (biologische) samenhang van het gezin uiteen. Mensen die jong een ouder hebben verloren, hebben vaak ook met broer(s) en/of zus(sen) geen of weinig contact. De dood van de ouder was, en is nog steeds, in veel gezinnen een niet, of nauwelijks, bespreekbaar onderwerp.
Tip:
De meeste mensen zullen het als prettig ervaren als ze merken dat jij weet dat deze situatie zich mogelijkerwijs voordoet. In veel gevallen lucht het mensen op hier over te kunnen praten met iemand die niet als gezins- of familielid deel uitmaakt van die verstoorde situatie.
Het samengestelde gezin
De overgebleven ouder vond een nieuwe partner en trouwde met die partner of ging met haar/hem samenwonen. Nogmaals veranderde het leven van het kind ingrijpend. Er kwam iemand anders op de plaats van de overleden ouder. Er ontstond een nieuw gezin, er kwamen stiefbroertjes en/of stiefzusjes, halfbroertjes en/of halfzusjes. En misschien moest er verhuisd worden naar een ander huis, dat als nieuw thuis geaccepteerd moest worden.
Tip:
Deze nieuwe situatie is één van de meest ingrijpende gevolgen van de vroege dood van een ouder. Het verhaal van de persoon in kwestie gaat in veel gevallen vooral over dit deel van haar/zijn leven. Zij/hij zal zich eerder uitgenodigd voelen om haar/zijn verhaal te vertellen, als blijkt dat je er van op de hoogte bent dat de problematiek niet alleen over het overlijden van de ouder gaat, maar ook, over het leven dat daarna kwam.
Leeftijd
Over de leeftijd en de ontwikkelingsfase van het kind ten tijde van het verlies, en de consequenties daarvan, valt veel te zeggen. Vaak hebben mensen de neiging tegen mensen die zeer jong, of zelfs nog ongeboren, waren te zeggen: ‘Je hebt je moeder/je vader niet gekend. Je kunt haar/hem dus helemaal niet missen’. En ten aanzien van de mensen die rond de 20 jaar waren: ‘Nou, jij was tenminste al volwassen. Jij kon wel voor jezelf zorgen’.
Tip:
Voor elke leeftijds-/ontwikkelingsfase, tussen bovengenoemde uitersten, gelden specifieke kenmerken die, binnen de context van deze Tips, niet uitgebreid aan de orde kunnen komen. Let echter in het verhaal van de persoon in kwestie niet alleen op de leeftijd die hij/zij had toen de ouder overleed, maar ook op de wijze waarop zij/hij de ouder verloor.
Verlies moeder, verlies vader
Is er verschil tussen het verlies van een moeder en het verlies van een vader?’ is een vraag die vaak gesteld wordt in verband met verlaat verdriet en verlate rouw, niet alleen door mensen die zelf jong een ouder hebben verloren, maar ook door heel veel andere mensen.
Tip:
Over het verschil tussen jeugdig verlies van een moeder en van een vader valt een heleboel te schrijven, te veel voor de context van deze Tips. In de allereerste plaats gaat het bij het verlies van een ouder op jonge leeftijd om het verlies van basisveiligheid, geestelijke geborgenheid en continuïteit. Degene die tot taak had voor haar/zijn kinderen te zorgen kon deze taak niet meer vervullen. Angst, verdriet, gemis en boosheid worden door de volwassen geworden kinderen van toen over het algemeen op een overeenkomstige manier ervaren. Ongeacht of de moeder overleed of de vader. De verschillen zijn zeker niet onbelangrijk, maar oprecht aandacht schenken aan gevoelens van angst, boosheid, verdriet en gemis is aandacht schenken aan de diepste oorzaken van een verlaat verdriet en is in die zin een waardevol geschenk.
De Magische Leeftijd
Als een guillotine lijkt de leeftijd die de ouder had toen hij/zij overleed het leven van het kind van toen doorsneden te hebben. Bijna iedereen weet exact hoe oud de ouder bij overlijden was, en bijna iedereen weet exact welke leeftijd hij/zij zelf toen had.
Tip:
Vaak zijn mensen bang niet ouder te worden dan de ouder bij overlijden was. Deze angst kan een zo grote rol in hun leven spelen, dat ze het gevoel kunnen hebben pas te gaan leven als ze voorbij ‘die’ leeftijd zijn gekomen. Niet iedereen is zich hiervan bewust, terwijl dit gegeven onbewust van grote invloed is, of is geweest, op de manier waarop de persoon in kwestie in haar/zijn leven staat. Maar niet alleen de leeftijd die de ouder had kan een grote rol spelen, ook de leeftijd die de persoon in kwestie zelf had toen de ouder overleed, kan er toe doen, met name als het kind van toen intussen zelf moeder/vader is geworden.
Kinderen
Veel mensen die jong een ouder hebben verloren, durven het niet aan zelf moeder/vader te worden. Ze zijn bang hun kind aan te doen wat hen zelf overkwam, hun basale gebrek aan zelfvertrouwen weerhoudt hen ervan of ze hebben geen idee hoe je een kind zou moeten grootbrengen. Voor de mensen die wel kinderen gekregen hebben, is vaak een lastige taak weggelegd. Want kinderen opvoeden als je niet voldoende voorbeeld van je eigen ouder hebt gehad: hoe moet je dat doen?
Tip:
Als mensen die jong een ouder hebben verloren geen kinderen hebben, dan is de kans groot dat dit een direct gevolg is van het vroege verlies van hun eigen ouder. Onder de ‘bewuste’ keus geen kinderen te krijgen ligt dan de pijn van een keuze die ze zelf niet gemaakt hebben: het vroege verlies van de ouder. Mensen die wel kinderen kregen, onderhouden vaak een ingewikkelde relatie met hen, zeker als hun kind(eren) de leeftijd gekregen heeft/hebben die ze zelf hadden toen hun ouder overleed. Tot die tijd wisten ze wel hoe je het moest doen, maar daarna……
Gevoel & Verstand
Als gevolg van de dood van de ouder verloor het kind haar/zijn vanzelfsprekende plaats. Daardoor kreeg het kind het gevoel haar/zijn bestaansrecht te moeten verdienen, zonder precies te weten wat daarvoor gedaan moest worden. Deze kinderen gingen maar doen wat hen goed leek om te doen. Ze gingen presteren….. talenten ontwikkelen….. En werden steeds verstandiger….. en steeds meer verstandelijk….. en steeds meer afstandelijk.
Tip:
Deze mensen ontlenen vaak hun bestaansrecht aan wat ze presteren en aan wat ze met hun verstand kunnen beredeneren. Wees niet verbaasd als iemand je precies kan uitleggen, hoe het bij haar/hem in elkaar zit, zonder je daarbij een spoor van emotie te laten zien.
Afstand & nabijheid
Mensen die jong een ouder hebben verloren, zijn vaak niet helemaal ‘aanwezig’. Altijd houden ze andere mensen op veilige afstand. Altijd bouwen ze reserves in. Nooit kan iemand echt helemaal dichtbij komen. Je kunt je maar beter niet meer aan iemand hechten, want je kunt nooit weten: misschien gaat deze er ook wel weer vandoor.
Tip:
Respecteer deze behoefte aan afstand. Hij is door de jaren heen automatisch ingebouwd geraakt en heeft meestal niets met jou te maken, ook al lijkt het soms alsof dat wel zo is. Afstand, nabijheid en contact, relaties dus, horen bij de allergrootste thema’s in een verlaat rouwproces. Veranderingen aanbrengen in dit automatisme van afstand houden, kan alleen door de persoon zelf tot stand worden gebracht. Het vraagt veel moed en vertrouwen van hen om dat veranderingsproces aan te gaan.
Tekort
Er zit een ‘gat’ in het bestaan van deze mensen, dat vaak niet precies onder woorden valt te brengen. Veel van hen denken en handelen vanuit een overheersend gevoel van tekort. Eigenlijk altijd leven deze mensen met het gevoel dat ze minder hebben dan andere mensen, dat ze niet voldoende ‘in huis’ hebben voor wat ze zouden willen ondernemen.
Tip:
Realiseer je dat jij dit tekort niet veroorzaakt hebt en dat je dit tekort dus ook nooit goed zult kunnen maken. Hoe harder je het probeert, hoe dieper de bodemloze put zal (b)lijken te zijn. Laat de persoon in kwestie weten dat zij/hij voor jou de moeite waard is. Het zal je, naar alle waarschijnlijkheid, in grote dank afgenomen worden. Maar houd wel rekening met haar/zijn goedgetrainde voelhorens: zij/hij registreert het ogenblikkelijk als je niet helemaal meent wat je zegt!
De Grote Verdwijntruc
Mensen die jong een ingrijpend en onomkeerbaar verlies hebben meegemaakt, hebben vaak het vermogen ontwikkeld om op elk door hen ‘gewenst’ moment, en in veel gevallen onbewust van deze wens, te ‘verdwijnen’. Lijfelijk zijn ze nog aanwezig, ze reageren nog op andere mensen, ze lachen en ze praten. Het lijkt alsof ze nog ‘aanwezig’ zijn. Maar dat is níet zo. Ze hebben de verbinding verbroken.
Tip:
Deze ‘Grote Verdwijntruc’ is niet altijd aan de buitenkant te merken. Merk je het wel, dan is het van belang in alle rust en helemaal, zelf aanwezig te zijn en te blijven. Jouw totale aanwezigheid als mens is veel belangrijker en veel minder bedreigend, dan je met woorden tot iemand te richten. Deze verdwijntruc is één van de lastigste van de kenmerkende patronen bij verlaat verdriet, zowel voor de persoon zelf als voor jou. Realiseer je dat je als partner, kind, vriend(in) of collega dit probleem niet op hoeft te lossen. Dat kan alleen degene die het aangaat zelf doen.
Waakzaam
Veel mensen die als kind hebben meegemaakt dat veiligheid en geborgenheid uit hun leven verdwenen, en angst en verdriet daarvoor in de plaats kwamen, hebben zich aangewend voortdurend waakzaam te zijn.
Tip:
Als gevolg van deze langdurige waakzaamheid hebben veel van deze mensen enorme voelhorens ontwikkeld, waarmee ze voortdurend afgestemd zijn op hun omgeving. Veel van hen hebben zich daarmee kwaliteiten van hooggevoeligheid verworven, die echter hun oorsprong vinden in overlevingsmechanismen. Jezelf als ‘hooggevoelig’ kwalificeren kan veel aantrekkelijker zijn dan je omgeving te moeten vertellen, dat je last hebt van de gevolgen van de vroege dood van je ouder. Begrip en acceptatie van verlaat verdriet kan de persoon in kwestie helpen de werkelijke problematiek onder ogen te zien.
Stoer & Zelfstandig
‘Ik red me wel’. ‘Met mij is niks aan de hand’. Stoer en zelfstandig zien mensen die jong een ouder hebben verloren er aan de buitenkant uit. Zíj hebben geen hulp nodig. Zíj redden het zelf wel. Zíj kunnen het allemaal alleen wel af, terwijl ze dat van binnen meestal helemaal niet zo voelen.
Tip:
Veel van de mensen die jong een ouder hebben verloren, hebben zich deze stoere buitenkant aangemeten en zetten de buitenwereld daarmee op het verkeerde been. Zij lijken helemaal niemand nodig te hebben. Maar van binnen snakken deze mensen vaak naar contact, naar aandacht van de ander. Dit Ik-heb-niemand-nodig-spel wordt meestal overtuigend gespeeld, maar het is niet onmogelijk er doorheen te prikken. Laat je niet door die stoere buitenkant misleiden, al zal dat meestal niet vanzelf gaan.
Genieten
Voor veel mensen die jong een ouder hebben verloren, is de dagelijkse realiteit dat ze eigenlijk nooit meer onbekommerd kunnen genieten, alsof er voortdurend een hardnekkige grauwsluier over hun leven ligt. Een depressie lijkt altijd op de loer te liggen en met enige regelmaat ook heel dicht bij te komen.
Tip:
Klachten van depressieve aard zijn veel voorkomende verschijnselen geworden in eigentijds Nederland. Deze verschijnselen zullen met name veel voor komen bij mensen die het als kind aan geestelijke geborgenheid heeft ontbroken. Klachten van depressieve aard worden naar alle waarschijnlijkheid pas opgelost als de persoon om wie het gaat zelf met haar/zijn verlate rouwproces aan het werk gaat.
Over Grenzen
Het ergste gebeurde in hun leven: hun ouder ging dood toen ze nog kind waren, ook al hebben deze mensen dat als kind misschien niet op die manier ervaren. De dood leek in hun leven een vanzelfsprekendheid: zo was dat nou eenmaal gegaan… Maar de gevolgen waren groot. Hoe moet een mens nog weten waar de grenzen liggen als je leven begon met een gebeurtenis die alle grenzen van leven, van hun leven, te buiten ging?
Tip:
Mensen die jong een ingrijpend verlies hebben geleden, hebben vaak moeite met grenzen stellen. Veel van hen hebben na de dood van hun ouder volkomen onvoorbereid moeten leren om zich aan te passen aan omstandigheden die niet goed voor hen waren. Ze kennen als gevolg daarvan hun grenzen niet meer. Ze zijn gewend zich aan te passen aan de wensen van anderen. Maar soms ineens slaan weigering en woede toe, op een onverwacht moment, in proporties die niet in verhouding staan tot de aanleiding. Je hoeft dat natuurlijk niet te accepteren: maar een gewaarschuwd mens telt voor twee.
Bodemloze Put
Geen grenzen kennen betekent in veel gevallen dat mensen die jong een ouder hebben verloren het geduld, het inlevingsvermogen en het incasseringsvermogen van mensen in hun directe omgeving vaak en grenzeloos op de proef stellen. Met name waar het gaat om aandacht eisen ze heel veel van hun omgeving en tonen ze zich regelmatig ware aandachts-junken, voor wie het nooit genoeg is.
Tip:
Veel van deze mensen hebben met hun ouder ook een ouder verloren die hen corrigeerde en strafte als dat nodig was, maar die evengoed met hen in contact bleef en van ze bleef houden. Te lang hebben kinderen die jong een ouder hebben verloren deze, in liefde corrigerende en grenzen stellende, kant van de opvoeding gemist. Je hoeft als partner natuurlijk niet alles van hen te accepteren, verre van dat, maar het kan in een relatie voor beiden bevrijdend werken als je als partner ook deze kant van de grenzenloosheid kunt zien.
Vertrouwen & zo
Voor mensen die jong een ouder hebben verloren, is het vaak een hele klus om met vertrouwen in het leven te staan. Velen van hen waren, op welke manier dan ook, getuige van het ziekteproces, waarin degene die bedoeld was om voor hen te zorgen zelf steeds meer zorg en aandacht nodig had. Andere kinderen verloren hun ouder door een plotselinge dood. Voor deze mensen kan het gevoel dat het zomaar afgelopen kan zijn, nog steeds ervaren worden als dagelijkse werkelijkheid. Het kan dan moeilijk geworden zijn om nog te kunnen geloven dat de dingen ook goed kunnen gaan.
Tip:
Het vertrouwen herwinnen dat de dingen ook goed kunnen gaan is een belangrijke sleutel in een verlaat rouwproces. Bedenk dat je waarschijnlijk niet iemand met een uitzonderlijk somber karakter voor je hebt als je dit gebrek aan vertrouwen bij iemand opmerkt, maar dat dit een deel is van de meest kenmerkende patronen bij verlaat verdriet.
Zelfvertrouwen
‘Doe ik het een beetje goed in jouw ogen?’ ‘Ben je een beetje trots op me?’ Veel mensen die jong een ouder hebben verloren, zouden er een lief ding voor over hebben als ze daar ooit nog van hun overleden ouder een antwoord op zouden kunnen krijgen. De vanzelfsprekende ondersteuning bij hun ontwikkeling, die door de aanwezigheid van de ouder gewaarborgd had moeten zijn, hebben ze gemist. Een regelrechte aanslag op hun zelfvertrouwen!
Tip:
Onder die stoere, zelfstandige buitenkant zit vaak een onzeker mens met weinig zelfvertrouwen verborgen. Vaak hebben deze mensen geen, of weinig, besef van hun eigen kwaliteiten. Laat je niet misleiden door die stoere buitenkant. Onzekerheid en het gebrek aan zelfvertrouwen vormen de binnenkant, terwijl die stoere buitenkant alleen maar de buitenkant is.
Incasseren
De vroege dood van de ouder betekende een zware klap voor het incasseringsvermogen van het kind. Het leed een verlies dat vele malen groter en omvangrijker was dan het toen kon bevatten. Eigenlijk incasseerde het kind op dat moment genoeg. Meer zou er de rest van haar/zijn leven niet bij moeten komen. Maar zo ging dat waarschijnlijk niet: er kwam meer…… Er was niet alleen de dood van de ouder: er waren ook de gevolgen die dit verlies voor de verdere levensloop had. Voor sommige kinderen begon dat zelfs al voorafgaand aan de dood van de ouder, voor andere kinderen kwam het vooral daarna.
Tip:
Niet altijd, maar in een aantal gevallen zeker wel, namelijk percentueel minimaal evenveel als bij de rest van de Nederlandse bevolking, heeft zich in de tijd voor of nadat de ouder overleed meervoudige problematiek voorgedaan. Zoals bijvoorbeeld echtscheiding, lichamelijke of geestelijke mishandeling en/of seksueel misbruik. Voor een aantal van de mensen die deze ervaringen in hun jeugd hebben gehad, kan gespecialiseerde, professionele hulp zeer gewenst zijn.
Controle
‘Pas op – er kan nog een trein komen’ is een waarschuwing die gemaakt lijkt te zijn voor mensen die als kind een ingrijpend verlies leden. Voortdurend houden ze er rekening mee dat er nog iets ergs kan gebeuren. Dus houden ze alles onder controle. Van minuut tot minuut houden ze alles in de gaten en zijn ze zich bewust van alles wat er om hen heen gebeurt.
Tip:
De behoefte alles onder controle te houden veroorzaakt vaak veel innerlijke onrust bij de persoon zelf en daarmee stress voor mensen in haar/zijn omgeving. Voortdurend zijn deze mensen zich bewust van alles wat er om hen heen gebeurt. Bij voorkeur dient alles zich binnen overzichtelijke structuren af te spelen. Hoewel: veel van deze mensen functioneren als de beste als er iets misgaat. Dan ineens blijken ze, als vanzelfsprekend, tot kordaat en effectief handelen in staat te zijn.
Zorgen & Verzorgd worden
De kinderen van tóen hebben zich vaak niet gezien en niet gehoord gevoeld. Om zichzelf toch zichtbaar en hoorbaar te maken zijn ze gaan zorgen voor anderen. Het zorgen voor anderen is een tweede natuur voor hen geworden. Ze weten meestal veel beter wat een ander nodig heeft, dan wat ze zelf nodig hebben. Goed voor zichzelf zorgen gaat hen meestal stukken slechter af.
Tip:
Ze kunnen het zo slecht, deze kinderen van toen: hulp vragen. En ze willen tegelijkertijd zo vreselijk graag eens zorg van iemand anders ondervinden. Maar o – het is zo moeilijk voor hen om hulp te vragen. Hulp vragen voelt voor hen als falen, alsof je het zelf niet klaar zult spelen. Wees niet al te bang dat zo iemand afhankelijk van je zal worden, als je jouw zorg aan haar/hem aanbiedt. Deze mensen knappen hun hele leven alles al zelf op. Juist daarom kan het zo fijn zijn om eens verzorgd te worden. En het hoeft heus niet lang te duren, daarvoor zijn ze te zeer vergroeid geraakt met hun zelfstandigheid.
Leven & Dood
Altijd, op elk moment, zijn mensen die jong een ouder hebben verloren, zich bewust van het feit dat je dood kunt gaan. Niet dat ze steeds maar met de dood bezig zijn…… Nee – zo is het niet. Maar toch houden ze er altijd rekening mee dat het zomaar kan gebeuren. Of het nu over henzelf gaat of over anderen: altijd houden ze rekening met de mogelijkheid van een abrupt einde.
Tip:
Realiseer je dat deze mensen al hun hele leven weten dat doodgaan bestaat. Deze wetenschap staat voor altijd in hun geheugen, en in hun bewustzijn, gegrift. Maar wees niet te gauw bang: het is meestal niet uit levensmoeheid dat deze mensen praten over de dood, tenzij je sterke andere signalen opvangt.
Verbinding Verbroken
Met de vroege dood van de ouder leed het kind een onomkeerbaar verlies; een verlies dat waarschijnlijk plotseling en onverwacht kwam op het moment dat het zich aandiende, ook al was het kind nog zo goed voorbereid. De verbinding met degene die bedoeld was liefde, zorg, veiligheid, geborgenheid en vanzelfsprekendheid te bieden, werd onomkeerbaar verbroken. Voorgoed. Lijfelijk contact in de realiteit van alledag was niet meer mogelijk.
Tip:
Mensen die jong een ouder hebben verloren, onderscheiden zich vaak van andere mensen door hun vermogen van het ene op het andere moment iets ‘uit hun handen te laten vallen’. Ineens kunnen ze het contact verbreken en lijkt het alsof dat contact zelfs nooit heeft bestaan. Dit patroon komt bij veel van deze mensen voor en het kan ook jou treffen, als partner, als kind, als collega of als vriend/in. Het is in dat geval goed om te weten dat deze verbroken verbinding waarschijnlijk een gevolg is van het plotselinge en onomkeerbare verlies in hun jeugd. Meestal zijn deze mensen er zeer dankbaar voor als jij, dit wetende, het verbroken contact weer kunt en wilt herstellen.
Machteloosheid
De ouder verdween voorgoed, het kind zelf stond aan de kant en kon niets uitrichten tegen de dood. Niet zo vreemd dat deze mensen in hun volwassen leven nog regelmatig door gevoelens van machteloosheid worden overvallen: de ervaring van machteloosheid zit in hun diepste geheugen gegrift.
Tip:
Wees bescheiden in je oordeel over slachtoffergedrag en slachtofferrol. Deze mensen overkwam een gebeurtenis in hun jeugd waarvan ze niet bij machte waren die te beïnvloeden. Een gebeurtenis die vele malen groter was dan in hun kleine kinderleven paste. Help ze herinneren dat ze, na de dood van hun ouder, hun eigen leven ter hand hebben genomen, ook al moeten ze misschien op latere leeftijd toegeven dat ze dat niet helemaal goed gedaan hebben – wat op zich al moeilijk en pijnlijk genoeg kan zijn. Ze hebben een levensgrote klus geklaard, want groot worden met een gat in je bestaan waar je ouder aanwezig hoorde te zijn is geen geringe taak voor een kind. Herinner de persoon in kwestie aan haar/zijn eerder getoonde moed en kracht als je merkt dat gevoelens van machteloosheid bij haar/hem weer de kop opsteken.
Aanpassen
De infrastructuur van het leven van deze kinderen veranderde na de dood van de ouder totaal. Wat tot dat moment ‘normaal’ was, de cultuur waarin ze leefden en die hen vertrouwd was, hield van het ene moment op het andere op te bestaan. Waar moesten ze zich voortaan aan houden? Wie verschafte hen daar duidelijkheid over? Ze gingen letten op de overgebleven ouder: als die maar geen verdriet had, als die het maar zou redden…. Vanaf nu wisten ze: je moeder/je vader kan doodgaan. Dus waarom zou dat met de overgebleven ouder ook niet kunnen gebeuren? Misschien kwam er een nieuwe ouder in het gezin. ‘Je bent toch mijn moeder/mijn vader niet’. Deze kinderen werden gedwongen zich aan te passen aan omstandigheden die niet goed voor hun ontwikkeling waren.
Tip:
Nog altijd is het voor deze mensen een tweede natuur: zich aanpassen aan omstandigheden die niet goed voor hen zijn. Voor ze het goed en wel in de gaten hebben, hebben ze het weer gedaan: zich aanpassen. ‘Zeg jij maar wat we gaan doen!’ zul je nog wel eens van deze mensen kunnen horen. Vergis je niet: als ze alleen zijn weten ze vaak heel erg goed wat ze willen. Het is in het contact met andere mensen, dat die tweede natuur ineens weer de kop op steekt en dan is het er weer: ‘Zeg jij maar wat we gaan doen. Mij maakt het niets uit. Ik vind alles goed’.
Bagatelliseren
Als mensen zich als kind niet gezien en niet gehoord hebben gevoeld, als alles belangrijker leek dan wat hen overkwam, als mensen hen vroegen: ‘Hoe is het met je moeder/je vader?’ in plaats van te vragen ‘Hoe is het met jou?’ Als de ouder na haar/zijn dood werd doodgezwegen, als de overgebleven ouder het verlies van haar/zijn partner belangrijker vond dan het verlies van de moeder/de vader voor het kind, dan lijkt het verlies van de ouder een detail. Een vorm van pech, en nauwelijks meer dan dat.
Tip:
Veel mensen die jong een ouder hebben verloren, hebben de neiging als volwassene het verlies dat ze als kind geleden hebben te bagatelliseren. ‘Nou nee hoor, daar heb ik nooit last van gehad’. Er wel of niet om kunnen huilen lijkt dan een criterium te zijn voor ‘er wel of geen last van hebben’. Toch betekent ‘er geen last van hebben’ – er niet meer om hoeven huilen – niet dat de kenmerkende patronen in het leven van de betreffende persoon geen rol zouden kunnen spelen. Wees attent op een al te gemakkelijk uitgesproken ‘Daar heb ik geen last van’. Het kan een halve, of zelfs minder dan dat, waarheid zijn. Neem kennis van de kenmerkende patronen bij verlaat verdriet. Ze kunnen voor jou, als naaste, soms beter waarneembaar zijn dan voor de persoon in kwestie zelf.
Van wie?
Wie behoorde de overleden ouder toe? Was zij/hij in de eerste plaats de partner van de andere ouder en pas in de tweede plaats de ouder van de persoon in kwestie? Of was de overleden ouder in de eerste plaats ouder van de persoon in kwestie en pas daarna de partner van de andere ouder of dochter/zoon, broer/zus, ouder van haar/zijn andere kinderen?
Tip:
Als iemand als volwassene alsnog op zoek gaat naar wie haar/zijn overleden ouder was, dan gaat zij/hij in de eerste plaats op zoek naar de vrouw/de man die haar/zijn ouder was. Een persoon die op zoek gaat naar wie de overleden moeder/overleden vader was, maakt gebruik van haar/zijn onvervreemdbare recht om te weten wie haar/zijn ouder was. Voor de persoon in kwestie betekent een volmondige erkenning van dit grondrecht een grote steun in haar/zijn verlate rouwproces.
Laatste berichten van Titia Liese (toon alles)
- Rien Poortvliet: De kabouter - 30 november 2024
- Liefde voor De weg van liefde - 23 oktober 2024
- Andreas Jonker: En toen vonden ze mijn vader - 27 september 2024